به گزارش صبح الوند، همدان یا به گویش محلی هِمِدان یکی از کلان شهرهای ایران در منطقهٔ غربی و کوهستانی ایران است. این شهر در دامنهٔ کوه الوند و از شهرهای سردسیر ایران به شمار می‌آید و قدیمی‌ترین شهر ایران و از کهن‌ترین شهرهای جهان است

همدان اولین پایتخت نخستین شاهنشاهی ایران، مادها بوده‌است، آثار یافت‌شده از محوطهٔ باستانی هگمتانه و نیز کتیبه‌های گنج نامه از آن دوران هستند. همچنین این شهر در روزگار هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان، آل بویه و سلجوقیان نیز یکی از پایتخت‌های کشور بوده‌است.

ویلیامز جکسن مستشرق و زبانشناس آمریکایی که در سال ۱۲۸۱ شمسی از همدان دیدار کرده‌است، در کتاب سفرنامهٔ جکسن می‌نویسد، شهر همدان از نظر امور اداری به چهار ناحیه و محله تقسیم می‌شود و هر یک کدخدایی جداگانه دارد. این کدخدا در برابر حاکم شهر مسئول است و شغل او تقریباً موروثی‌است

وجود محله‌ها با نام‌های شال‌بافان، قاشق‌تراشان، قصابان، صابونی‌ها و سبدباف‌ها، دال بر حرفه و فنی‌است که یا در خود محله صورت می‌گرفت و یا ساکنان آن از این صنف و رسته تشکیل می‌شده‌اند. محلهٔ یهودی‌ها، ارامنه و آشوری‌ها بیانگر سکونت اقلیت‌های مذهبی بود. محلات آقاجانی‌بیگ، نظربیگ و در حومهٔ جنوبی شهر، دره مرادبیگ با پسوند بیگ آمده‌است. بیگ از القاب ترکی و به معنای مِهتر و بزرگ، لقب یا عنوان کلی نجبا و بزرگان ترک است واحتمال می‌رود این نام‌ها، از نام بیگ‌های صاحب نفوذ ساکن در این محله‌ها گرفته شده‌باشند.

 در سال ۱۳۸۵ مجلس شورای اسلامی در مصوبه‌ای همدان را «پایتخت تاریخ و تمدن ایران» اعلام کرد. هم‌اکنون استان همدان به دلیل داشتن مراکز تاریخی و دیدنی به عنوان پنجمین شهر فرهنگی و توریستی کشور شناخته می‌شود

اين استان همچنين به دارالمومنين معروف است و براي نخستین بار نواي اذان از شهر نهاوند به گوش ايرانيان رسيده است، مردم اين استان با آداب و اعتقادات خود هميشه بر اين باور بوده‌اند كه رعايت اين آداب، سبب حفظ هويت فرهنگي و تاريخي آن‌ها خواهد بود.

مذهب:

بیشتر ساکنان همدان مسلمان و پیرو مذهب شیعهٔ دوازده‌امامی هستند. اقلیت‌های مذهبی نیز به تعداد بسیار اندکی در این شهر ساکن هستند شهر همدان به علت موقعیت مکانی و جغرافیایی خود همیشه میزبان اقوام مختلف بوده‌است.

مسیحیان همدان

گروه‌های ارمنی در چند نوبت وارد شهر همدان شدند؛ بخصوص در دورهٔ صفویه ورود ارمنیان بیشتر از هر زمانی دیگر در تاریخ به چشم می‌خورد. مسیحیان همدان ۵ کلیسا در این شهر ساخته‌اند که در حال حاضر باقی هستند، از این میان سه باب از آن‌ها به نام‌های کلیسای آنجلی، کلیسای حضرت مریم و کلیسای گریگوری استپان در ردیف آثار باستانی و دیدنی شهر قرار دارند.

یهودیان همدان

یهودیان از سال ۷۲۲ پیش از میلاد هنگامیکه بیت المقدس به دست بخت النصر گشوده گردید. چند تن از انبیاء اسرائیلی وارد ایران به‌ویژه همدان شدند و این قوم از آن زمان به بعد در این شهر ماندگار گردیدند. یهودیان همدان به‌خاطر تراکم جمعیت دارای مدارس مذهبی، کنیسه‌ها و راسته‌ای به نام خود در بازار شهر بودند با کاهش جمعیت یهودیان تنها یکی از محل‌های عبادت آنان به نام آرامگاه استر و مردخای در همدان برجای مانده‌است

 اقوام ساکن در استان

چون در استان همدان اقوام مختلفی با فرهنگ ها و آداب و سنن خاصی سکونت دارند؛ لذا مردم این استان آمیخته ترین سکنه ای هستند که در ایران وجود دارند. بیشتر ساکنان مرکز استان فارس هستند اما در استان همدان، اقوام مختلف با فرهنگ ها، آداب و سنن مخصوص به خود زندگی می کنند؛ لذا پراکندگی زبان هایی مانند فارسی،

ترکی، لری، کردی و لهجه و گویش های مختلف به خوبی مشاهده می شود. گویش همدانی یکی از گویش های زیبای زبان فارسی است که بیش تر مردم ساکن در مرکز استان با آن صحبت می کنند. مهم ترین ویژگی آواشناسی این گویش، ابتدا به کسر کردن، هنگام تلفظ واژه ها و تغییرات حاصل از آن است.

ترک ها ، در شمال و غرب استان ، به ويژه در شمال و غرب شهرستان همدان ساکن هستند و در 562 روستاي استان سکونت دارند .لر ولک  در شهرستانهاي ملاير ، نهاوند و بخش سامن در 255 روستا ساکن هستند. کردها در 159 روستا در غرب و شمال غربي و در مجاورت استانهاي کردستان و کرمانشاه سکونت دارند
 

ضرب المثل های اهالی استان
ضرب المثل ها جلوه هایی ارزشمند از فرهنگ مردم هستند که از نسلی به نسل دیگر منتقل می گردند. این جملات کوتاه و مختصر به صورت طنز و کنایه، مطالب آموزنده را به طور مستقیم به مخاطبان خود انتقال می دهند. در زیر به نمونه هایی از ضرب المثل های رایج در استان اشاره می گردد:
تا الان مرختی روی دوری، حالا بریز پشت دوری: تا الان روی بشقاب می ریختی حالا پشت بشقاب بریز؛ یعنی تا حالا خرج زندگی ما را می دادی، حالا نده.
زمسو مال مسو: زمستان مال مستان؛ یعنی جوان از زمستان نمی ترسد.
زمسونو زردلی: زمستان و زردآلو؟ کنایه به چیزی عجیب مثل بستنی در زمستان.

بوآسمونِ بهار بِقِرمن و نوار؛ یعنی در تربیت فرزندان شدّت و حدّت نشان بده، ولی دست به عصا باش
هلنگ هلنگ از دس شیر افتادم دس پلنگ؛ یعنی زمانی که از وضعیت بدی به وضعیت بدتری گرفتار شوی
تک اَلدَن سس چیخماز: یک دست صدا ندارد.
چورک قیزارینجا کوکه یانار؛ یعنی تا نان بزرگ سرخ بشه، نان کوچک می سوزه
آمدی آتیش بِوِری، کنایه از آدم عجول
اِلنگوان دِلنگوان مانده، کنایه از مردد ماندن است.
لپاش می مانه پُفلنگ: کنایه از آدم چاق و فربه است.

پوشاک مردم استان
پوشاک مردم استان همدان شامل تن پوش ها، سرپوش ها و پای افزار است. با وجود این که چهار محور فرهنگی (فارس، ترک، لر، کرد)، در استان قابل تمیز است، اما انواع و شیوه های پوشاک زنان و مردان مشابه است. بافت پارچه و کفش ها به خصوص گیوه پیش از ورود اجناس خارجی در روستاهای استان متداول بوده است. به ویژه گیوه های شهرستان ملایر که آجیده نامیده می شود و جزء دست بافت های استان به شمار می آید.

غذاهای سنتی استان
الگوی خوراک و مواد غذایی تشکیل دهندهٔ آن، تابع انواع محصولات کشاورزی و بومی موجود در منطقه است. در رژیم غذایی اهالی استان معمولاً محصولات کشاورزی به صورت خشکبار و تازه استفاده می شود. انواع غذاها شال سرداشی مخصوص همدان، آش همدونی ، آش آبغوره، آبگوشت فلفل همدان، آش کاچی، آش برنج، آش هویج و جو، آش اماج  و اقسام شیرینی ها مانند: برساقی، سرجوق، باسوق، واگردک و پیکه چو و مرباها و ترشی ها نشان دهندهٔ تنوع غذایی مردم است.

جشن ها

زندگی مردمان استان به مناسبت های گوناگون با سرور و شادمانی پیوند خورده است که این جشن ها را می توان به دو دسته تقسیم کرد:

آيين‌هاي بهاره و تابستاني مانند جشن گندم‌زار، آيين چيدن گندم، همچنين جشن‌هاي باستاني در پاييز و زمستان مانند جشن‌هاي برداشت گندم و كوسه گلين از آن جمله است.

از ديگر آداب و رسوم مردم اين استان آداب و رسوم مذهبي است. مردم استان در ماه مبارك رمضان، ماه محرم و به ويژه در دهه اول آن‌، آداب خاص و ويژه‌اي دارند.

جشن نوروز:

مردم استان همدان با شروع ماه اسفند به خانه تکانی می‌پردازند و به استقبال عید و سال جدید می‌روند.نوروز عملاً از آخرین چهارشنبه سال با افروختن آتش در هر کوی وبرزن آغاز می‌شود. در این شب مراسم دیگری چوم فالگوش ایستادن- توسط زنان- وقاشق زنی که به صورت پوشیده و پنهان بر در خانه‌های اهل محل و آشنا صورت می‌گیرد.فال مهره که با خواندن شعرهای عامیانه ومحلی همراه می شود،از دیگر مراسم چهارشنبه سوری است، آخرین پنج شنبه سال به زیارت اهل قبور می روند و قبل از عید هم بنا بر رسوم برای تازه عروسان عیدی میبرند.

تحویل سال نو:

شب عید با آماده شدن سفره هفت سین که عموماً عبارت از سیب، سیر، سبزه سرکه ، سنجد و سماق و آیینه و آب وسکه است،از راه می رسد

هنگام تحویل سال،با روشن شدن شمع سفره هفت سین،همه اعضای خانواده گرد سفره جمع می شوند و با خواندن دعای تحویل سال و به جای آوردن نماز حاجت،سال جدید را آغاز می کنند.

بعد از تحویل سال نو رسم عید دیدنی نیز از رسوم بسیار نیکوی مردم همدان است، به این شکل که ابتدا کوچکترها به دیدن بزرگترها می‌روند و از آنها عیدی می‌گیرند که این عیدی می‌تواند پول و یا چیزهای دیگر باشد. برای مثال در برخی مناطق  بزرگترها تخم مرغ رنگ شده را به عنوان عیدی به کوچکترها می‌دهند.

سبزه آب دادن در روز سیزدهم فروردین
 
و اما روز سیزدهم فروردین ماه نیز مردم همدان به کنار رودخانه‌ها می‌روند و سبزه‌هایی را که برای سفره هفت سین سبز کرده اند را به آب می‌اندازند و بر این باورند که با این کار درد و بلای خود و خانواده‌شان را به آب می‌دهند و  در این روز همدانی ها کوفته همدانی درست می کنند.

.

یکی از آداب و رسومی که مردم همدان در این روز انجام می‌دهند گره زدن سبزه است. به این شکل که دختر و پسرهای دم بخت دو دسته سبزه را به نیت پیوند بین دو زوج گره می‌زدند تا در سال جدید بختشان باز شود.

سخن پایانی

 شهر زیبا و کهن همدان با وجود مردمان مهمان نواز خود، همه ساله نوروز میزبان مسافرانی از نقاط مختلف می باشد که خاطرات شیرینی را  ازاین استان با خود به یادگار می برند.

انتهای پیام/