به گزارش صبح الوند، وقتی در اسفند ماه سال 98 به صورت رسمی اعلام شد که ویروس کرونا در اکثر نقاط کشور منتشر شده و در حال قربانی گرفتن است، شاید هیچ کس فکرش را نمی کرد که قرار است این ویروس ناخوانده و منحوس، به این راحتی جا خوش کند و خیال رفتن نداشته باشد.

ویروس کرونا با آمدن خود باعث تعطیلی بسیاری از کسب و کارها و به خصوص رویدادهای فرهنگی و هنری شد؛ سینما هنوز که هنوز است از زیر بار این ویروس کمر راست نکرده؛ سالن های تئاتر به تعطیلی و خاموشی کشیده شد و برنامه ریزی بسیاری از گروه های موسیقی برای برپایی کنسرت درنهایت به لغو وتعطیلی ختم شد.

در این میان حوزه «کتاب» نیز سرانجام خوش و شیرینی همانند سایر حوزه های فرهنگ، تجربه نکرد و شاید تعطیلی و ضرر هنگفت بسیاری از ناشران و کتابفروشی های کوچک و بزرگ تا مجازی شدن بزرگترین رویداد این حوزه یعنی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران را از مهترین اتفاقات این سال قلمداد کرد؛ البته همانطور که در سینما، اکران آنلاین تا حدودی به داد سینمادوستان رسید، اپلیکیشن های فروش کتاب و بازار اینترنتی در این حوزه نیز امسال از رونق بیشتری برخوردار شد.

در این گزارش سعی کردیم به گوشه ای از مهمترین اتفاقاتی که در سال 99 در حوزه کتاب افتاده، اشاراتی کوتاه داشته باشیم.

طرح های فصلی فروش کتاب

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال ۱۳۹۴، برای هدفمندکردن یارانه نشر طرح های فصلی فروش کتاب را آغاز کرد؛ در این طرح ها کتابفروشی ها می توانند روی فروش کتاب به خریداران تخفیف بدهند و مبلغ تخفیف داده شده را از وزارتخانه دریافت کنند.

در این طرح‌ها که با نام طرح‌های فروش فصلی مشهور شده‌اند، کتابفروشی‌هایی که شرایط لازم را داشته باشند، پس از ثبت نام، می توانند کتاب‌های خود را که با شرایط تعیین شده مطابقت داشته باشند به خریداران بفروشند.

طرح بهاره

طرح بهارانه کتاب در سال ۱۳۹۹ به مدت یازده روز از روز شنبه ۲۰ اردیبهشت ‌ماه الی پایان روز ۳۰ اردیبهشت ‌ماه با شعار «بهار کتاب همزمان با بهار دل‌ها» برگزار شد. ۶۸۵کتاب‌فروشی در طرح بهارانه کتاب۹۹، با فروش بیش از ۳۰۴هزار نسخه کتاب، به مبلغ حدود ۱۲میلیارد تومان به کار خود پایان دادند.

از میان ۶۸۵ کتاب‌فروشی در بهارانه کتاب ۹۹، ۱۴۹کتاب‌فروشی در شهرستان‌ها و ۵۳۶کتاب‌فروشی در مراکز استان‌ها در این طرح شرکت کردند. بین ۳۱ استان شرکت‌کننده در طرح بهارانه کتاب۹۹، استان تهران با ۱۰۹ کتاب‌فروشی در صدر قرار دارد و پس از آن، استان اصفهان با ۸۰ کتاب‌فروشی، خراسان رضوی با ۷۰ کتاب‌فروشی در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. همچنین قم با ۵۷ کتابفروشی، فارس با ۴۵کتابفروشی و کردستان با ۳۸ کتابفروشی در این طرح شرکت داشتند.

طرح تابستانه

طرح تابستانه کتاب از روز 18 مرداد ماه در کتابفروشی‌های عضو این طرح در سراسر کشور آغاز شد.

۷۶۱ کتابفروشی از ۳۱ استان کشور در طرح«تابستانه کتاب» با شعار «کتاب بخوانیم، ایمن بمانیم» مشارکت کردند؛استان تهران با ۱۱۵ کتابفروشی، اصفهان با ۸۵ کتابفروشی و خراسان رضوی با ۸۱ کتابفروشی بیشترین مشارکت را از آن خود کردند. در طرح تابستانه کتاب که تا ۳۰مرداد ادامه داشت، سقف مجاز خرید برای هر خریدار ۱۵۰ هزار تومان تعیین شد.

در این طرح ۵۰۸ هزار و ۸۸۱ نسخه کتاب به مبلغ ۱۹۵میلیارد و ۳۷۰میلیون و ۷۴۹ هزار و ۸۳۲ ریال از سوی ۱۲۶هزار و ۲۴نفر خریداری شد. 

بین ۳۱ استان شرکت‌کننده در طرح تابستانه کتاب۹۹، استان تهران با ۱۱۹ کتاب‌فروشی در صدر قرار دارد و پس از آن استان اصفهان با ۸۵ کتابفروشی و خراسان رضوی با ۷۷ کتابفروشی در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. همچنین قم با ۶۶ کتابفروشی، کردستان با ۴۴ کتابفروشی و فارس با ۴۳کتابفروشی، آذربایجان شرقی با ۳۸ کتابفروشی، گیلان با ۲۶کتابفروشی، مازندران با ۲۶کتابفروشی و کرمان با ۲۵کتابفروشی به عنوان استان‌های دارای بیشترین کتابفروشی عضو طرح تابستانه کتاب۹۹ شناخته شدند.

طرح پاییزه

پاییزه کتاب99 همزمان با هفته کتاب از 24 تا 30 آبان‌ماه در سراسر کشور برگزار شد.

در این طرح ۴۵۸ هزار و ۸۳۳ عنوان کتاب، به مبلغ ۱۹۸ میلیارد و ۱۳۷ میلیون و ۵۹۱ هزار و ۷۳۰ ریال فروخته شد. سال ۹۹، ۱۰۵ کتابفروشی به طرح پاییزه کتاب پیوستند و از این طریق کتاب هایشان را فروختند.

در استان تهران ۷۰ هزار و ۵۴۸ کتاب به مبلغ ۳۳ میلیارد و ۱۰۱ میلیون و ۱۳۷ هزار و ۳۶۹ ریال در طرح پاییزه کتاب ۹۹ به فروش رسید.

طرح زمستانه

طرح زمستانه کتاب 99 نیز از تاریخ 9 تا 16 اسفندماه با مشارکت 925 کتابفروشی در سراسر کشور آغاز شد.

سقف مجاز خرید برای هر خریدار 200 هزار تومان تعیین شد و خریداران می توانستند با مراجعه به کتابفروشی‌های عضو طرح‌، کتاب‌های عمومی، کودک و نوجوان و کتب دانشگاهی را با یارانه 25 درصدی تهیه نمایند.

در این دوره از کل کتابفروشی‌های متقاضی طرح، ۷۱۴ کتابفروشی در مراکز استان و ۲۲۳ کتابفروشی در شهرستان‌ها با یارانه ۲۵ درصدی کتاب‌ها را عرضه کردند.استان تهران با ۱۴۷ کتابفروشی، خراسان رضوی با ۱۱۱ کتابفروشی، اصفهان با ۹۸ کتابفروشی، قم با ۷۸ کتابفروشی، آذربایجان شرقی با ۵۸ کتابفروشی و کردستان با ۵۲ کتابفروشی بیشترین مشارکت کتابفروشی‌ها را در این دوره از طرح به خود اختصاص دادند.

درنهایت ۴۵۸هزار و ۸۳۳نسخه کتاب به مبلغ ۱۹۸میلیارد و ۱۳۷میلیون و ۵۹۱هزار و ۷۳۰ریال در پاییزه کتاب ۹۹ فروخته شد، اما در زمستانه کتاب ۹۹ این آمار به ۴۴۰ هزار و ۲۷۶ نسخه کتاب به مبلغ ۲۱۴ میلیارد و ۳ میلیون و ۱۹۹ هزار و ۶۷۴ ریال رسید.

نمایشگاه کتاب تهران

از ابتدای سال صحبت بر سر برپایی نمایشگاه بزرگ کتاب تهران وجود داشت؛ از مسئولان تا ناشران هر روز صحبت بر سر نحوه برپایی این نمایشگاه بود و تاریخ های زیادی برای برپایی فیزیکی آن پیشنهاد می شد تا سرانجام، با همه شرایطی که وجود داشت، تصمیم گرفته شد تا این نمایشگاه به صورت غیر حضوری و فروش آنلاین برپا شود.

ایوب دهقان‌کار - رئیس نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران – در این خصوص می گوید: خانه کتاب و ادبیات ایران به عنوان مجری نمایشگاه‌های مختلف، از بهمن‌ماه سال ۱۳۹۸ مقدمات اجرای سی‌وسومین دوره نمایشگاه‌ بین‌المللی کتاب تهران را انجام داده بود ولی متاسفانه شیوع ویروس کرونا مانع از برگزاری این دوره از نمایشگاه شد. شورای سیاست‌گذاری به دلیل بزرگی و اهمیت و تاثیرگذاری نمایشگاه کتاب تهران از لحاظ ابعاد اقتصادی، بین‌المللی، اجتماعی و فرهنگی در برگزاری آن به صورت مجازی تعجیل نکرد تا بتوان این دوره را نیز با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به صورت فیزیکی اجرا کرد. البته طی جلسات مختلف با سخنگوی سابق ستاد ملی مبارزه با کرونا، بنا بود تا سی‌وسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در مردادماه به صورت فیزیکی برگزار شود اما به دلیل موج دوم و سوم کرونا در کشور و برای حفظ سلامتی مردم امکان برگزاری نمایشگاه به صورت فیزیکی فراهم نشد.

پس از اطمینان از برگزار نشدن نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دستور داد سازوکار برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت مجازی در دستور کار قرار بگیرد. در این راستا طی ابلاغیه از سوی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، خانه کتاب و ادبیات ایران مجری برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب شد.

نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران از اول تا ششم بهمن‌ماه برگزار شد. مشکلات سایت این نمایشگاه در روز‌های اول و دوم باعث شد، این رویداد فرهنگی که قرار بود ششم بهمن ماه به کار خود خاتمه دهد تا هشت بهمن ماه تمدید شود؛ پس از آن هم دوباره نمایشگاه مجازی کتاب تهران تمدید شد. این رویداد فرهنگی با فروش یک میلیون و ۲۵۴ هزار و ۵۹۹ نسخه کتاب، به ارزش ۶۴ میلیارد و ۲۵۸ میلیون و ۷۷هزار و ۵۶۸ تومان به کار خود پایان داد. در این نمایشگاه ۲۲۳ هزار و ۸۶۷ سفارش ثبت شده است

در این رویداد فرهنگی هزار و ۷۳۲ ناشر داخلی با بیش از ۱۰۰ هزار عنوان کتاب و ۱۸۰ ناشر خارجی با ۲۰ هزارعنوان کتاب حضور داشتند. ۱۵ میلیارد تومان یارانه خرید کتاب در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران به طلاب، دانشجویان، استادان حوزه و دانشگاه و اهالی قلم اختصاص یافت. میزان یارانه اختصاص یافته به دانشجویان ۲۰۰ هزار تومان، استادان دانشگاه و حوزه ۴۰۰ هزار تومان و اهالی قلم بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان بود. به بیش از ۸۰ هزار دانشجو بن کتاب اختصاص یافت. میزان آن نسبت به سال‌های قبل ۲۵ درصد افزایش داشت.

پرفروش ترین های 99

رقم فروش کتاب‌ها و اقبال مخاطب نسبت به یک اثر شاید معیار دقیقی برای قدر و اعتبار آن اثر نباشد اما شاید بتوان با استناد به آن شرایطی را که یک جامعه و فضای نشر در آن زیست می‌کند، بررسی کرد. خیلی‌ها می‌گویند در شرایط عجیب سال کرونایی، تنها بخشی که بین تولیدات فرهنگی سرپا مانده و تا حدی جان گرفته حوزه نشر و کتاب است.

ما داستان پرفروش‌ها همیشه جذاب بوده است. با رصد همه اتفاق‌هایی که در سال 1399 افتاد به مجموع 15 کتاب رسیدیم که توانسته‌اند جزء پرفروش‌های سال 1399 البته بدون احتساب اسفندماه قرار بگیرند.

پرفروش‌های اپلیکیشن‌های کتابخوانی

برخی با ادعای اینکه قیمت کتاب بالا رفته است و بهانه‌هایی مثل اینکه در شرایط کرونا، امکان حضور در کتابفروشی سخت شده است به سراغ اپلیکیشن‌های کتابخوانی می‌روند. به هرحال یکی از مسیرهای راحت کتابخوانی، اپلیکیشن‌ها هستند. در این مطلب هم به سراغ پرفروش‌های طاقچه و فیدیبو رفتیم تا بدانیم کتاب‌های پرفروش آنها چه چیزهایی بوده است.

بازارگرمی با نام پرفروش‌ها

برخی‌ها معتقدند گفتن از کتاب‌های پرفروش باعث می‌شود حواس مخاطب در بازار کتاب به هم بخورد و بخش مهمی از افراد نگاه‌شان معطوف به لیست پرفروش‌ها برود. شاید براساس همین استدلال است که دیگر در طرح‌های فصلی یا برگزاری نمایشگاه کتاب، آمار رسمی از پرفروش‌ها اعلام نمی‌شود. البته در این بین، حرف و حدیث‌هایی درمورد دقیق نبودن آمار فروش کتاب‌ها مطرح می‌شود مثل اینکه گفته می‌شود ناشران برای کتاب‌هایشان آمارسازی می‌کنند تا کتاب‌هایشان را در لیست پرفروش‌ها نگه دارند. حتی گفته می‌شود در نحوه تبلیغات به سایت‌های مرتبط با کتاب پول می‌دهند که همیشه کتاب‌شان را جزء پرفروش‌ها قرار دهند.

روزنامه فرهیختگان در گزارشی آماری به پروفروش های امسال پرداخته است:

با نگاهی به آمار نشر کتاب در بهار 99 و مقایسه با بهار سال 98، متوجه می‌شویم شیوع کرونا باعث چاپ تعداد بیشتری از کتاب‌ها شده است و از آن طرف می‌بینیم که قیمت کتاب‌ها تقریبا 50درصد گران‌تر شده است. چاپ کتاب‌های بیشتر نشان از این دارد که مردم در دوران قرنطینه سعی کرده‌اند کتاب بیشتری بخوانند و همین مساله باعث شده ناشران دست به کار شوند و کتاب‌های بیشتری چاپ کنند. یک‌سری از کتاب‌ها تحت‌تاثیر تبلیغات و سابقه فروش در بازار نشر یا پیشنهادهایی بین کتابخوان‌ها دست به دست می‌شود.  بهار امسال کتاب نیم‌دانگ پیونگ‌یانگ تازه‌ترین اثر رضا امیرخانی به جمع پرفروش‌های کتاب اضافه شد.

با مقایسه آمار در تابستان 99 با تابستان 98، به این موارد می‌رسیم که چاپ کتاب در تعداد کل کتاب‌ها کمی در تابستان 99 کاهش داشته که البته درصد تغییر تقریبا پنج درصد است. اما دوباره در قیمت کتاب شاهد افزایش 40درصدی هستیم که این می‌تواند به‌خاطر گرانی‌هایی باشد که تقریبا در سال 99 در همه بخش‌ها شاهد بودیم و به بخش کتاب هم رسیده است. تابستان و کم شدن کتاب‌ها یک نکته دیگر هم دارد، قبل ازشروع سال و به بهانه نمایشگاه کتاب، ناشران کتاب‌های بیشتری منتشر می‌کنند، اما در تابستان معمولا تعداد چاپ کتاب کمتر می‌شود، امسال نمایشگاه کتاب نداشتیم و بلاتکلیفی و بعد هم مشخص شدن اینکه نمایشگاه در پاییز و یا زمستان برگزار می‌شود باعث شد تا تعداد کتاب‌های منتشر شده در تابستان کمتر شود.

پاییز 99 هم مانند تابستان پنج درصد از تعداد کتاب‌ها کم شده است که با توجه به وضعیت موجود در کشور و گرانی می‌تواند قابل‌تامل باشد. اما باز در میانگین قیمت شاهد افزایش چشمگیر حدود 40درصدی در قیمت کتاب هستیم. این مساله مطمئنا برای مخاطب کتاب با وجود گرانی‌هایی که در همه‌چیز وجود دارد، سخت خواهد بود.

مطمئنا برای ناشران، زمستان 99، پر از خبرهای خوب و خوش بود. نمایشگاه مجازی کتاب برگزار شد و توانستند خیلی از کتاب‌هایشان را به فروش برسانند، حتی به قول یکی از ناشران بزرگ، مردم تقاضای کتاب‌هایی را از ما داشتند که اصلا فکرش را نمی‌کردیم که فروش برود برای همین اصلا آن کتاب‌ها را منتشر نکردیم. چون هنوز آمار اسفندماه امسال را نداریم، آمار این جدول را بدون ماه اسفند در دو سال آوردیم و مقایسه داشتیم. با توجه به برگزاری نمایشگاه متوجه می‌شویم که چقدر تعداد کتاب‌های چاپ‌شده در سال 99 بیشتر شده است و از آن طرف قیمت هم بدون احتساب اسفندماه، تقریبا 45درصدی افزایش داشته است.

انتهای پیام