به گزارش صبح الوند، وجود قومیت‌های مختلف در ایران باعث شکل‌گرفتن رسوم و سنت‌هایی شده است که به نوعی زیبایی زندگی را به همراه دارند و نشان از تفاوت‌های فرهنگی هستند. هرچند غرق‌شدن در زندگی صنعتی و درگیری با مشکلات اقتصادی خیلی از این سنت‌ها را به دست فراموشی سپرده شده است، اما هنوز هم هستند کسانی که بر رسوم و سنت‌های قومی پایبند هستند و کم و بیش آن را اجرا می‌کنند. البته خیلی از قدیمی‌ها معتقدند اجرای این سنت‌ها و گاه مراسم آیینی در روزگاران قدیم که انسان‌ها فارغ از این همه دغدغه و گره بودند و روابط رنگ و بوی صفا داشت، لذت‌بخش‌تر بود.

شب چلّه در همدان
«شب یلدا» یا همان «شب چلّه» در میان ایرانی‌ها جایگاه خاصی دارد. از روزگاران دور خانواده‌ها و اعضای فامیل دور هم جمع می‌شدند و بلندترین شب سال را کنار هم سپری می‌کردند. پخت غذاهای محلی، خوردن هندوانه با باور به این‌که خنکی هندوانه سوز سرمای زمستان را از انسان دور خواهد کرد و این‌که هرکس در این شب هندوانه بخورد در فصل زمستان سرماخوردگی نخواهد داشت و خوردن لبو و کدوی داغ بخش کوچکی از مراسم ویژه شب یلدا است. گرفتن فال حافظ به خصوص برای جوانان دم‌بخت نیز لطف خودش را دارد.

نقل داستان‌هایی از پهلوانان ایرانی و شاهنامه و گاهی لطیفه‌هایی که خنده بر لب جمع می‌آورد نیز چاشنی این مراسم ویژه است. برگزاری «فال سوزن» نیز از برنامه‌های خاص همدانی‌هاست که در شب یلدا اجرا می‌کنند. به این صورت که حاضران دور اتاق می‌نشینند و پیزن‌ها و پیرمردها شعر می‌خوانند. بعد از تمام‌شدن هر یک بیت دختربچه‌ای بر یک پارچه نبریده و آب‌ندیده سوزن می‌زند و مهمان‌ها به ترتیبی که نشسته‌اند شعر خوانده‌شده را فال خود می‌دانند. خیلی‌ها فلسفه وجود شب یلدا را ارزش در کنار هم ‌بودن توصیف می‌کنند و این‌که قدر لحظه لحظه با هم بودن را باید دانست.

مراسمی برای نوعروسان
یکی از سنت‌هایی که از گذشته‌های خیلی دور در میان همدانی‌ها رواج داشت، تدارک مراسم ویژه شب یلدا برای نوعروسان بود که در حال حاضر نیز کم و بیش اجرا می‌شود. بر طبق گفته پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، خانواده داماد در شب چله برای نوعروس عقدکرده یا نشان‌شده طی یک مراسم هدیه می‌بردند و در خیلی از مواقع اقوام درجه یک مانند عمو و عمه و خاله و دایی نیز خانواده داماد را در این مراسم همراهی می‌کردند.

خانواده داماد چیزهایی مانند هندوانه، کدو و ترشی انگور تهیه می‌کردند و در کنار آن هدیه ویژه‌ای مانند لباس یا طلا برای نوعروس در نظر می‌گرفتند. در بیشتر مواقع خانواده عروس نیز برای نشان‌دادن احترام خود به خانواده داماد آن‌ها را به ضیافت شام دعوت می‌کردند. گستردگی و میزان تشریفات این مراسم به وضعیت مالی و جایگاه خانوادگی خانواده داماد بستگی داشت و هرچقدر تمکن مالی بیشتر بود هدایا سنگین‌تر و مایه فخر و مباهات عروس محسوب می‌شد.

حتی پیش می‌آمد که خاندان عروس برای این‌که از جایگاه داماد مطلع شوند در این مراسم شرکت می‌کردند و عیار مالی خانواده داماد را می‌سنجیدند. در این میان بستگان داماد نیز به میزان نزدیکی فامیلی هدیه‌ای به عروس می‌دادند. هدایای در نظر گرفته‌شده داخل سبد یا سینی چیده می‌شد و برای خوش‌یمن‌بودن روی آن توری قرمز رنگی کشیده می‌شد. معمولا خواهر شوهر این هدایا را یکی یکی به افراد حاضر در مراسم معرفی می‌کرد و هدایا به خانواده عروس تحویل داده می‌شد.

برگزاری چنین مراسمی در اعیاد مذهبی مانند عید غدیر و قربان نیز رواج داشت و در عید باستانی نوروز بسیار مفصل‌تر و با در نظر گرفتن هدایای خاص‌تری برگزار می‌شد. چنین مراسمی معمولا با رقص و پایکوبی و شادی همراه بود. مادرشوهرها معمولا گرده می‌پختند و حتی مواد شوینده نیز در میان هدایا جایگذاری می‌کردند. میوه‌های فصل هم جای خود را داشت. مادر عروس گرده‌ها و میوه‌ها را میان اقوام و همسایه‌ها تقسیم می‌کرد. در شرایطی که نامزدی به هم می‌خورد خانواده عروس مجبور به برگرداندن این هدایا می‌شد.

جبران خانواده عروس
با برگزاری مراسم عروسی و در شرایطی که نوعروس به خانه خود می‌رفت اوضاع به نفع خانواده داماد تغییر می‌کرد. به طوری که این‌بار خانواده عروس بود که باید چنین مراسمی برای خانواده داماد برگزار می‌کرد. مادر عروس اقوام خود و همسر را برای شرکت در این مراسم دعوت می‌کرد و به خانه دخترش می‌برد. مادرها معمولا سعی می‌کردند در کنار هدایایی که برای دخترشان در نظر می‌گرفتند تحفه‌ای نیز به مادر شوهر و خواهرشوهر بدهند. حتی بعضی‌ها فراتر از این می‌رفتند و برای دایی و خاله و مادربزرگ و پدربزرگ نیز هدایایی تدارک می‌دیدند.

برگزاری چنین مراسمی هنوز هم رواج دارد و ریخت و پاش‌ها بیشتر به چشم و هم‌چشمی می‌زند. به همین دلیل است که خیلی از خانواده‌ها برای فرار از تحمل این هزینه‌‎ها سعی می‌کنند مراسم عروسی را زودتر برگزار کنند. چنین مراسمی که برای نشان‌دادن ارزش و احترام نوعروس برگزار می‌شد حالا به مراسمی برای خالی‌نبودن عریضه تبدیل شده است. هرچند هنوز هم باید برگزاری چنین مراسم و اجرای این سنت‌ها را غنیمتی برای حفظ فرهنگ بومی برشمرد و برای زنده‌ماندن آن تلاش کرد.

----------------
فاطمه کاظمی